Τα FODMAPs είναι μικρές αλυσίδες υδατανθράκων (σακχάρων και φυτικών ινών) που βρίσκονται στις τροφές. Το ακρώνυμο ή η συντομογραφία αυτή προέρχεται από τις λέξεις:

F - Fermentable = Ζυμώσιμοι
O - Oligosaccharides = Ολιγοσακχαρίτες
D - Disaccharides = Δισακχαρίτες
M - Monosaccharides = Μονοσακχαρίτες
A – And = Και
P – Polyols = Πολυόλες

Τι σημαίνουν αυτoί οι όροι;

Ζυμώσιμοι υδατάνθρακες είναι αυτοί που διασπώνται εύκολα από βακτήρια που βρίσκονται στο έντερο. Μέσω αυτής της διαδικασίας παράγονται αέρια.

Οι Ολιγοσακχαρίτες είναι δύο κατηγορίες σακχάρων: οι φρουκτο- ολιγοσακχαρίτες ή οι φρουκτάνες (FOS) και οι γαλακτο- ολιγοσακχαρίτες ή γαλακτάνες (GOS). Οι φρουκτάνες είναι αλυσίδες φρουκτόζης που συνδέονται με την γλυκόζη, ενώ οι γαλακτάνες είναι αλυσίδες λακτόζης που αποτελούνται από μόριο φρουκτόζης, και οι δύο βρίσκονται στο τέλος των χημικών ενώσεων.

Οι Δισακχαρίτες είναι μόρια που προκύπτουν από την ένωση δύο σακχάρων. Στην περίπτωση αυτή, ο δισακχαρίτης που φαίνεται να είναι ο ένοχος είναι η λακτόζη, ένα μόριο που αποτελείται από τα αφομοιώσιμα σάκχαρα γλυκόζη και γαλακτόζη.

Οι Μονοσακχαρίτες αποτελούνται από μία ένωση σακχάρου και απορροφώνται άμεσα από τον οργανισμό χωρίς να διασπαστούν. Αποτελούνται από τη γλυκόζη, τη φρουκτόζη και τη λακτόζη. Στην περίπτωση των FODMAPs, η φρουκτόζη δημιουργεί πρόβλημα μόνο όταν είναι περισσότερη από την γλυκόζη, δηλαδή όταν υπάρχει σε μεγαλύτερες ποσότητες από την γλυκόζη όταν προσληφθεί. Αυτό αποτελεί πρόβλημα διότι η απορρόφηση της φρουκτόζης μέσα στο έντερο είναι αποδοτική και αποτελεσματική μόνο όταν η γλυκόζη είναι ίση ή περισσότερη σε αναλογία από την φρουκτόζη. Η γλυκόζη απορροφάται αποδοτικά από το εντερικό τοίχωμα και μεταφέρει φρουκτόζη σε αυτό. Όταν όμως υπάρχει υπερβολική φρουκτόζη, χρειάζεται μία άλλη μέθοδος απορρόφησης για να μεταφέρει την επιπλέον φρουκτόζη. Η διαδικασία αυτή δεν γίνεται σωστά σε μερικά άτομα με αποτέλεσμα την δυσαπορρόφηση της επιπλέον φρουκτόζης, δηλαδή να μην απορροφάται σωστά στο αίμα.

Οι Πολυόλες είναι αλκοόλες σακχάρων, οι οποίες αποτελούνται βασικά από ένα μόριο σακχάρου το οποίο είναι ενωμένο με μια ομάδα αλκοoλών. Αυτές είναι: η ισομαλτιτόλη, η μαλτιτόλη, η μαννιτόλη, η πολυδεξτρόζη, η σορβιτόλη και η ξυλιτόλη.

Ποιες τροφές περιέχουν FODMAPs;

Τι συμβαίνει στα FODMAPs όταν καταναλωθούν;

Τα μόρια αυτά εισέρχονται στο σώμα κατά την κατάποση του φαγητού αλλά δεν απορροφώνται μέσα στο αίμα. Αντίθετα, συσσωρεύονται στο λεπτό έντερο για διάφορους λόγους. Κατά την κατάποση, οι φρουκτάνες και οι γαλακτάνες δεν αφομοιώνονται από τον οργανισμό καθώς δεν υπάρχουν τα ένζυμα για να τις διασπάσει. Επομένως, παραμένουν στο έντερο αντί να απορροφώνται μέσα στο αίμα. Η λακτόζη συσσωρεύεται στο έντερο επειδή οι ασθενείς που πάσχουν είτε από το Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου (ΣΕΕ) είτε από άλλες γαστρεντερικές παθήσεις δεν έχουν τα ένζυμα (ή αρκετά ένζυμα) για να την διασπάσουν.

Η φρουκτόζη είναι μόριο το οποίο απορροφάται εύκολα από το έντερο. Ωστόσο, πρέπει να συνοδεύεται από την γλυκόζη. Εάν η φρουκτόζη είναι περισσότερη από την γλυκόζη κατά την κατανάλωση τότε επέρχεται η δυσαπορρόφηση και μαζεύεται στο έντερο. Τέλος, οι αλκοόλες σακχάρων -πολυόλες- απορροφώνται από το σώμα αλλά σε μερικό βαθμό και με πάρα πολύ αργό τρόπο. Γι αυτό το λόγο, συγκεντρώνονται σε μεγάλες ποσότητες στο λεπτό έντερο.

Τι συμβαίνει στα FODMAPs όταν δεν απορροφηθούν;

Τα μόρια FODMAP είναι μικρά και διαλυτά και επομένως είναι οσμωτικά ενεργά. Αυτό σημαίνει ότι αντλούν νερό προς το μέρος τους. Σε αυτή την περίπτωση, αντλούν νερό μέσα στο λεπτό έντερο. Αυτή η επιπλέον ποσότητα νερού σε συνδυασμό με τα μη αφομοιωμένα FODMAPs φτάνουν στο παχύ έντερο. Εκεί τα μόρια διασπώνται (ζυμώνονται) από τα βακτήρια (μικροχλωρίδα) που βρίσκονται στο παχύ έντερο, μία διαδικασία μέσω της οποίας απελευθερώνεται μεθάνιο και υδρογόνο. Η συσσώρευση αερίων και η ύπαρξη της επιπλέον ποσότητας νερού προκαλούν διόγκωση και διαστολή στα έντερα. Αυτό οδηγεί σε φούσκωμα, πόνο, διάρροια ή δυσκοιλιότητα.

Επιπρόσθετα, οι ασθενείς λειτουργικών και γαστρεντερικών παθήσεων και συγκεκριμένα του Συνδρόμου Ευερέθιστου Εντέρου (ΣΕΕ) συχνά υποφέρουν από σπλαχνική υπερευαισθησία, η οποία είναι έντονη ευαισθησία και πόνος στα εσωτερικά όργανα, σε αυτή την περίπτωση σε αυτά που σχετίζονται με γαστρεντερικό σύστημα. Φαίνεται πως τα νεύρα στο έντερο είναι πιο ευαίσθητα και επομένως υπερδραστήρια, στέλνοντας έντονα μηνύματα στον εγκέφαλο μεγαλοποιώντας έτσι την αίσθηση του πόνου. Συνεπώς, το φούσκωμα, ο πόνος και η επείγουσα ανάγκη εξαιτίας της συσσώρευσης δυσαπορροφημένων FODMAPs στο έντερο ενισχύεται λόγω της σπλαχνικής υπερευαισθησίας που κάνει το αίσθημα του πόνου και της δυσφορίας πιο έντονο.

Τι είναι η δίαιτα FODMAP;

Έρευνες στις τροφές που περιέχουν FODMAPs έδειξαν ότι οι τροφές με υψηλά FODMAPs προκαλούν φούσκωμα, αέρια, διάρροια, δυσκοιλιότητα και πόνο σε πολλούς ανθρώπους που πάσχουν από λειτουργικές γαστρεντερικές παθήσεις και ειδικά από το Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου. Παρά το γεγονός ότι το ΣΕΕ βασανίζει έναν στους πέντε ανθρώπους παγκοσμίως, τα FODMAPs και ένας υγιείς και ενεργός τρόπος ζωής παίζουν τον πιο σημαντικό ρόλο στην μείωση των συμπτωμάτων του ΣΕΕ.

Η διατροφή low FODMAP είναι ένα αποδεδειγμένο πλάνο που λειτουργεί για την ελαχιστοποίηση των φουσκώματος που προκαλείται εξαιτίας του ΣΕΕ και άλλων συμπτωμάτων. Αναπτύχθηκε πριν από περίπου 10 χρόνια από το Monash University στη Μελβούρνη της Αυστραλίας, όπου τα τρόφιμα αναλύθηκαν και ταχτοποιήθηκαν με βάση το περιεχόμενο τους σε FODMAP. Η δίαιτα, η οποία πρέπει να επιβλέπεται από καταρτισμένο και εγγεγραμμένο διαιτολόγο, περιλαμβάνει αυστηρή τήρηση της low FODMAP διατροφής για 2-6 εβδομάδες, προκειμένου να βελτιωθούν τα συμπτώματα και διαπιστωθεί εάν η δίαιτα βοηθά τον ασθενή. Μετά από αυτό ακολουθεί το στάδιο επανένταξης τροφίμων, όπου τα τρόφιμα FODMAP επανεισάγονται σταδιακά και ανά ασθενή, σύμφωνα με την αντίδραση του κάθε ασθενή.

Δήλωση Αποποίησης Ευθύνης

Μην κάνετε αυτοδιάγνωση. Το φούσκωμα και άλλα συμπτώματα που σχετίζονται με το Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου ίσως να μοιάζουν με άλλα συμπτώματα που σχετίζονται με πιο σοβαρές παθήσεις όπως είναι ο καρκίνος (παχέος εντέρου, ωοθηκών ή μήτρας), η νεφρική ανεπάρκεια, καρδιακή ανεπάρκεια ή ηπατική νόσος, η οποίες παράγουν υγρά και συσσωρεύονται στην κοιλιά. Μπορεί επίσης να υποδεικνύουν βλάβη στο γαστρεντερικό σύστημα ή στην παγκρεατική ανεπάρκεια. Πάντοτε να ζητάτε ιατρική συμβουλή και καθοδήγηση από τους ειδικούς για τα θέματα αυτά .

Παραπομπές

https://www.monashfodmap.com/about-fodmap-and-ibs/
http://fodmapmonash.blogspot.com.cy/2017/06/eating-out-on-low-fodmap-diet.html#more
https://www.kcl.ac.uk/lsm/Schools/life-course-sciences/departments/nutritional-sciences/projects/fodmaps/index.aspx
https://www.nestlehealthscience.us/lowfodmap/fodmap-101
Shepherd S and Gibson P. The Complete Low FODMAP Diet. Australia: Penguin, 2011. Print
Farmer AD and Oasim A. Gut pain and visceral hypersensitivity. (2013) Br J Pain 7(1): 39-47. (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4590155/)

Disclaimer: Do not self-diagnose. Bloating and other IBS symptoms may resemble symptoms of more serious conditions such as cancer (colon, ovarian or uterine), kidney failure, congestive heart failure or liver disease, which produces fluid that drains and collects in the abdomen. It can also signal damage of the GI tract or pancreatic insufficiency. Always seek the help and guidance of a healthcare professional.